Grzybica paznokci i skóry stóp

Grzybica paznokci i skóry stóp – co należy o niej wiedzieć, podczas codziennej pracy w gabinecie specjalistycznej pielęgnacji stóp.

W gabinecie specjalistycznej pielęgnacji stóp oraz w gabinetach kosmetycznych, w których wykonuje się zabieg pedicure, podczas codziennej praktyki mamy do czynienia z przeróżnymi zmianami zarówno płytek paznokciowych jak i skóry stóp klientek i klientów. Bardzo często niestety z powodu niewiedzy osoby wykonującej zabieg, wszystkie niepokojące zmiany, są dla niej oznaką występowania grzybicy. Musimy jednak zdawać sobie sprawę, że jest wiele innych schorzeń płytek paznokciowych oraz skóry stóp, które grzybicą nie są, a ich obraz może mylnie świadczyć o występowaniu tego schorzenia.

Często gabinety specjalistycznej pielęgnacji stóp i gabinety kosmetyczne są pierwszym miejscem, które osoby nieświadome występowania u nich choroby jaką jest grzybica, odwiedzają. Osoba wykonująca zabieg, zanim jeszcze użyje jakichkolwiek kosmetyków lub przygotuje kąpiel stóp, powinna stopy oraz płytki paznokciowe dokładnie obejrzeć. Jeżeli coś wzbudza jej niepokój, przeprowadza wówczas wywiad, aby dowiedzieć się więcej i może zasugerować dalsze odpowiednie działanie. Mimo ogromnego doświadczenia osób, które zajmują się specjalistyczną pielęgnacją stóp na co dzień, nie są one od diagnozowania problemu. Niestety bardzo często o tym zapominają. Ich zadaniem jest znalezienie odpowiedniego rozwiązania, którym w przypadku przypuszczenia występowania grzybicy, jest badanie mikologiczne. Jeżeli nie wykonują tego typu usługi w gabinecie ich zadaniem jest skierować osobę do miejsca, w który takie badanie jest wykonywane.

Współpraca – gabinet kosmetyczny – podolog – dermatolog jest w tym przypadku kluczowa, aby problem grzybicy znacząco zmniejszyć. Całkowita eliminacja występowania grzybicy jest niemożliwa, ponieważ ze względu na łatwość rozprzestrzeniania się, znaczną liczbę osób chorych oraz sprzyjające środowisko do jej rozwoju, które tworzy sam człowiek, można nazwać ją chorobą cywilizacyjną.

Grzyby tworzą niezależną grupę systemową, w której skład wchodzi około kilkadziesiąt tysięcy opisanych gatunków. Właściwości patogenne posiada około 200-300 gatunków, jednak w praktyce klinicznej rozróżnia się kilka-kilkanaście gatunków, które posiadają rzeczywiste znaczenie chorobotwórcze. Z klinicznego punktu widzenia największe znaczenie mają: dermatofity, grzyby drożdżopodobne, grzyby pleśniowe.

Dermatofity

Dermatofity to grupa spokrewnionych grzybów, którą cechuje zdolność rozkładania keratyny ludzkiej oraz zwierzęcej. Podstawowym czynnikiem, który bezpośrednio przyczynia się do rozwoju grzybicy dermatofitowej jest zaburzenie prawidłowego mikroklimatu na skórze, do którego dochodzi przez okluzję (np. buty z tworzywa sztucznego) oraz mikrourazy. Rozwojowi zakażenia dermatofitowego paznokci sprzyjają zaburzenia odporności komórkowej związanej z immunosupresją w przebiegu współistniejącej choroby, np. AIDS lub spowodowane leczeniem, a także zaburzenia hormonalne, które występują w niedoczynności tarczycy, w cukrzycy oraz uwarunkowania genetyczne.

Grzybica paznokci Tinea unguium. Onychomycosis

Wzrastająca na całym świecie liczba infekcji grzybiczych płytek paznokciowych staje się bardzo poważnym problemem społecznym oraz epidemiologicznym. Około 80% tych zakażeń dotyczy paznokci stóp. Pacjenci z grzybicą paznokci stóp stanowią rezerwuar grzybów oraz źródło infekcji dla otoczenia i dla samych siebie. Bez skutecznego leczenia schorzenie to staje się przewlekłe i uciążliwe, któremu niekiedy towarzyszy dyskomfort, bolesność podczas chodzenia oraz obniżenie jakości życia.
Nierzadko grzyby patogenne, również nie dermatofity, rozwijają się w paznokciach uprzednio zmienionych w przebiegu różnych procesów chorobowych lub współistnieją z innymi rodzajami lub gatunkami, tworząc infekcje mieszane.

Zakażenia paznokci stóp najczęściej rozpoczynają się od paznokcia palucha i stopniowo z czasem zajmują inne paznokcie stóp. Bardzo rzadko występuje grzybica paznokci stóp, która dotyczy jednego paznokcia. Kliniczny obraz grzybicy paznokci zależy głównie od miejsca wniknięcia drobnoustroju, czyli od miejsca, w którym proces chorobowy się rozpoczął. Ze względu na mechanizm zakażenia paznokcia i związany z tym obraz kliniczny, obecnie wyróżnia się następujące postacie grzybicy paznokci:

• dystalna i boczna podpaznokciowa onychomikoza,
• powierzchniowa biała onychomikoza,
• całkowicie dystroficzna onychomikoza.

W przypadku grzybicy stóp bardzo duże znaczenie maja czynniki predysponujące, takie jak: zaburzenia krążenia obwodowego, duża potliwość, mało przewiewne obuwie. Choroba ta szerzy się szczególnie w dużych skupiskach ludzkich oraz u osób aktywnie uprawiających sport. Do zakażenia najczęściej dochodzi poprzez buty, skarpety, posadzki w basenach, saunach. Często pojawia się u sportowców, tzw. stopa atlety, u osób, które noszą gumowe obuwie oraz u osób pracujących w wilgotnych i ciepłych pomieszczeniach. W zapobieganiu chorobie bardzo ważna jest dezynfekcja oraz profilaktyka. Ze względu na różnorodność objawów wyróżniono trzy odmiany grzybicy stóp:

• odmiana międzypalcowa,
• odmiana potnicowa,
• odmiana złuszczająca.

W Polsce głównym czynnikiem etiologicznym grzybicy wywołanej dermatofitami jest Trichophyton rubrum, a najbardziej rozpowszechnioną postacią zakażeń dermatofitowych jest grzybica stóp (42% badanych Polaków).

Grzyby drożdżopodobne

Grzybem drożdżopodobnym, który najczęściej jest odpowiedzialny za rozwój zakażeń jest Candida albicans. Zakażenia wywołane przez grzyby drożdżopodobne,m.in.:

• wyprzenia drożdżakowe,
• kandydoza międzypalcowa,
• drożdżyca paznokci i wałów paznokciowych.

Grzyby pleśniowe

Głównym czynnikiem etiologicznym w przebiegu zakażeń wywołanych przez grzyby pleśniowe jest Scopulariopsis brevicaulis. Zakażenia wywołane przez grzyby pleśniowe m.in: pleśnica paznokci.

Wśród zakażeń grzybiczych najliczniejsze to zakażenia dermatofitami, ok.76%, grzyby drożdżopodobne to ok. 18%, grzyby pleśniowe zaledwie 4%, a zakażenia mieszane to 2%. Jako osoby, które mogą w pierwszej kolejności doradzić odpowiednie działania, powinniśmy w przypadku wątpliwości co do prawidłowego wyglądu skóry lub płytek paznokciowych stóp zalecić, bądź samodzielnie pobrać materiał do badania mikologicznego i odesłać do specjalistycznego laboratorium.

Magdalena Królikowska
Absolwentka Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu,
magister kosmetologii, specjalista pielęgnacji stóp.
Instruktor z zakresu specjalistycznej pielęgnacji stóp Zdrowe Nogi.